Regelmatig wordt ons kapitalistische systeem bekeken vanuit de vocabulaire van Marx. Het kapitalistische systeem is het economische systeem gebaseerd op privé eigenaarschap van kapitaal. Een groot aantal mensen kijkt voornamelijk naar de mogelijke negatieve kanten van kapitalisme, daar ziet men: hebzucht, het dienen van de mammon en blind consumentisme.
Anti-Kapitalisme poster van Marxisten, 1919.
De hebzucht en afgunst zet de mens aan tot corruptie, zodat mensen die wel kapitaal verdienen dit niet krijgen. Dit terwijl de essentie van kapitalisme is, dat men kapitaal kan bezitten mits dit door vraag en aanbod is gerechtvaardigd. Wat betekent dat de waarde van het werk ook op basis van vraag en aanbod wordt bepaald. Als we dit realiseren dan is de associatie met hebzucht niet terecht. Hebzucht en corruptie zijn juist minstens zo sterk in andere economische systemen aanwezig. Hierbij dringt kapitalisme de corruptie terug, doordat er een groep is die door corruptie persoonlijk verlies leidt en daarom protest levert als deze benadeeld wordt. Waakzaamheid tegen het kwaad is altijd geboden (1 Petrus 5:8, Marcus 13:37), dus ook tegen corruptie.
Het probleem is dat men zonder eigenaarschap de neiging kan hebben minder zorgzaam te zijn. In een collectivistisch systeem mond dit uit in het valse idee dat ‘de welvaart (het kapitaal) van iedereen is’ en men daarom gerechtigd is daarvan te nemen. Dit terwijl welvaart tot stand komt door inspanning van bepaalde mensen. Zo is het diefstal als deze mensen daar geen voordeel aan over mogen houden. De mens dient gestimuleerd te worden door beloond te worden voor diens inspanningen als dat bijdrage levert. Zo heeft Rockefeller (1839-1937, baptist) de olie industrie in de USA medeontwikkeld en daarmee een vermogen verdiend. Mede dankzij dit soort kapitalisten kreeg de Amerikaan door de beschikbaarheid van goedkope brandstof vier uur per dag meer tijd. Daarvoor waren walvis olie en voldoende kaarsen alleen beschikbaar voor de super welvarende).
Privé eigenaarschap stimuleert het nadenken over huidige technieken en hoe deze beter kunnen worden. Zo zijn er mensen die er belang bij hebben dat technologieën uit de tijd raken en betere diens plaats innemen. Hierdoor verschuift de markt balans waardoor innovatie en verbetering plaats kan vinden om onze behoeften nog beter te vervullen. Kapitalisme is gestuurd vanuit de latente behoeftes die de mens heeft. Kapitalisme heeft meer bijgedragen aan onderdak, voedsel, luxe en vrijheid dan andere economische systemen. Enkele voorbeelden hiervan zijn te vinden in de uitvindingen en het bedienen van de markt:
· In de 17e eeuw was katoenen kleding een luxe, die alleen de extreem welvarende kon betalen, terwijl de massa het moest doen met minder huid vriendelijke kleding. Rond 18e eeuw was er kapitalisme dat katoen molens deed introduceren en de kleding van de mens heeft beïnvloed. In de 20 eeuw heeft kapitalisme er zelfs aan bijgedragen dat de minst welvarende in sub Sahara Afrika katoenen T-shirts dragen.
· In de 18e eeuw, deed een belangrijke brief aan familie, een half continent verder er weken en maanden over. Kapitalisme introduceerde vervolgens de telegraaf en uiteindelijk email waardoor de informatie afstand tussen continenten gereduceerd werd tot seconden.
· In 1800 duurde een reis tussen New York en Californie meer dan anderhalf jaar per paar en wagen of zeilschip. Daarbij waren de kansen om onderweg te sterven ruwweg 20%. Vervolgens werd in 1868 de transcontinentale trein op de markt gebracht die de reis verkorte tot ongeveer één week.
Volgens Adam Smith (grondlegger kapitalistische theorie) is kapitaal opgeslagen arbeid. Daaraan valt toe te voegen dat iedere doorbraak komt door nieuwe inventies die naar de markt gebracht worden. Men brengt ze op de markt omdat men er eigen aandeel van winst in ziet. Dit eigen aandeel stimuleert de mens te zoeken naar mogelijkheden. Iets wat zonder eigen belang in vele mindere mate zal gebeuren.
Het probleem van de combinatie van kapitalisme met atheïsme is dat de mens in een heel aantal situaties zal komen waarbij het rationeel is om corrupt te zijn. Dit kan rationalisme op landsniveau zijn door te stellen dat je in eigen land niet corrupt bent maar naar de ander wel (door binnen het land uitbuiting niet toe te laten, maar naar het buitenland wel). Maar ook rationaliteit van de groepsniveau of individueel niveau. Bij groepsniveau zal men alleen corrupt zijn naar mensen van een andere groep en bij individueel niveau zal de corruptie geoorloofd zijn naar ieder ander individu als we uitgaan van atheïsme. Doordat het rationeel is om je te vergrijpen aan hebzucht door luiheid of afgunst is corruptie in atheïsme volkomen rationeel. Terwijl als je weet dat God van jou houdt en jou niet kan beschermen van de gevolgen van je zonde. Dan is het rationeel om afstand te nemen van zonde en de verbinding daarmee te breken, dus om niet mee te doen aan corruptie. Zo is corruptie in het Christendom niet rationeel, mensen die zich Christen noemen en toch corrupt zijn volgen daarin Jezus niet. Dan is dat gedrag dus niet gekoppeld aan het Christendom, maar wel aan die persoon. Gelukkig zijn de meeste atheïsten die irrationeel zijn en ook niet toegeven aan corruptie. Ondanks dat het vanuit atheïstisch perspectief vaak rationeel is om corrupt te zijn. Daarnaast is het ook rationeel voor de atheïst om zich niet te richten op het welzijn van de ander en zal het vanuit het atheïstische perspectief geoorloofd zijn om geestelijk gehandicapten en demente ouderen aan hun lot over te laten of erger, industrieel te doden. Dit zodat er meer kapitaal is voor de mensen die het produceren en daar wel kapabel voor zijn of kunnen worden. Terwijl het Christelijke perspectief hier juist zal aansturen op een minimaal bestaansniveau dat er voor ieder mens dient te zijn. Dit minimale bestaansniveau kennen wij in de vorm van bijstand die er in voorziet dat de mens onderdak, kleding, voedsel en mogelijkheid tot ontwikkeling heeft. Voor de goddeloze gedachten dat mensen die niet productief zullen zijn aan hun lot worden overgelaten dienen wij alert te zijn, opdat de tweede wereldoorlog taferelen zich niet zullen herhalen.
Het Christendom biedt de vrijheid en mogelijkheid tot Messiaans-kapitalisme doordat er strikte normen zijn gedefinieerd die tegen corruptie in gaan. Daarnaast stimuleert het zes dagen per week te werken en dus dankbaar te zijn als je maar vijf dagen moet. Salomo verwijst de dwaas die aan armoede wil ontkomen en niet uit zijn bed komt naar de mieren (Spreuken 6:1-12). Daarnaast leert het de mens gericht te zijn op de medemens. Hierbij raad ik aan je passies te onderzoeken en daarin uit te blinken om de medemens te dienen. Als je miljoenen wil verdienen, dan dien je toewijding te vinden aan het beste dat je kan leveren, je passies, obsessies, aspiraties om bij te dragen, te verbeteren, te bevestigen, te plezieren en te zorgen voor lichaam en geest van miljoenen. Als je miljarden zoekt, dan zijn het miljarden die je daarmee dient te bedienen. Dit zoals alles dat je verder in je leven wilt doen, ter meerdere glorie van God.
Mattéüs 25:14-30 beschrijft een interessante parabel waaruit direct blijkt dat we de talenten die we hebben dienen te benutten om er meer van te maken. Daar wordt ook beschreven dat sommige mensen nu eenmaal meer talenten zullen hebben dan anderen. Dus de ongelijkheid in welvaart is dus zeker geen Godsgruwel. Het mooie van meer welvaart creëren is dat als we meer maken of besparen, we een bijdrage leveren aan het vervullen van menselijke behoeften en daarnaast ook meer kunnen teruggeven aan Hij die het ons heeft gegeven (Mattéüs 25:40). Het is juist de vrijheid die God ons door Jezus geeft, te kiezen voor sociale welvaart en omzien naar elkaar. Daarom mogen we blij zijn met de sociale welvaart die we kennen waar we de medemens die het kapitaal niet verdient toch voorzien van begeleiding en bijstand. Vanuit dit denken dient men dankbaar te zijn als men een uitkering krijgt, waarnaast men geprikkeld wordt tot participeren. Ook is het fijn om bewust te zijn dat het uiteindelijk niet gaat om hoeveel je hebt bijgedragen, maar of je voor God hebt gekozen en ter meerdere glorie van God je talenten hebt vermeerderd.
Nu heeft kapitalisme ook een schaduwzijde in het uitbuiten van medewerkers doordat men privé eigenaar is en graag meer wil werken. Helaas is dit niet uitsluitend kapitalisme eigen, in socialistische landen is dit geregeld sterker aanwezig. Waar de overheid te veel bepaald worden organisaties die welvaart produceren minder efficient en daar is de burger zelf ook de dupe van. Kapitalisme heeft echter wel een overheid nodig om vrije vakbondsvorming mogelijk te maken zodat medewerkers een evenrediger deel onderhandelingsmacht hebben als werkgevers. Ook is een overheid nodig om kartelvorming en monopolies te verbieden. Kapitalisme maakt het daarnaast mogelijk cooperaties te vormen waarbij medewerkers ook eigenaar zijn en daarmee een belang hebben in de organisatie.
Onder kapitalisme staat de vrijheid van bezit voorop, die de mens prikkelt meer te verdienen door meer bij te dragen. De vrijheid van bezit maakte het mogelijk voor de eerste Christengemeenschappen communes te vormen. Hier legde men hun kapitaal bijeen in een vrijwillige vorm van het commune leven. Dit kan alleen bij vrijheid van bezit, zodat men zelf kan beslissen daaraan mee te doen i.p.v. door te stelen van de mensen die kapitaal produceren en te geven en zij die het niet verdienen (zoals het communisme en socialisme welvaart verdeeld, denk hierbij aan Pol Pot, Stalin en Mao). We mogen bewust zijn van ons systeem en de enorme overvloed van ontwikkeling en toenemende welvaart die dat levert. Daar mogen we God voor danken. Daarnaast dienen we onszelf in de ogen te kijken om onze behoeftes in te zien, die van de ander evenals die van onszelf. Zodat we niet vervallen tot eindeloos consumeren of het bevredigen van behoeftes ten koste van anderen of onszelf. Zo zal de combinatie van kapitalisme samen met atheïsme geen zaken als ongeoorloofd definiëren zolang deze de productiviteit niet schaden. Waardoor vrijwel alles geoorloofd kan zijn. Want als je de absolute God ontkent, zijn er geen absolute normen meer. Doordat het kapitalisme zich richt op het vervullen van menselijke behoefte zal het ook op negatieve behoeftes inspelen als er geen grenzen gesteld worden. Het zal de behoefte voeden, versterken en deze vergroten om onethische handel te realiseren*.
Nu lijkt het er op dat we 2e en 3e wereld landen zijn vergeten. Vraag en aanbod zal aangeven dat die landen eenvoudig weg niet meer verdienen. Dit is voor het kapitaal dat ze weten aan te trekken, echter blijkt vaak corruptie in het spel te zijn. De corruptie zorgt er voor dat mensen die het wel verdienen het niet krijgen. Het dilemma voor landen met een mindere economie is dat de mens minder keus heeft tot betere alternatieven. Momenteel zijn China en India druk bezig 3e wereld landen verder in te palmen, want zei stellen geen lastige vragen over mensenrechten en hervormingen tot meer vrijheid en democratie (zoals de kapitalistische landen die wel stellen). Hierdoor zullen de landen die het nodig hebben minder geprikkeld zijn de vrijheid te ontwikkelen die noodzakelijk is voor de kapitaal productie om te groeien naar meer welvaart en minder armoede.
*voorbeelden van onethische handel:
Gedwongen prostitutie, drugshandel, de abortus industrie.
